مادران و شیرخوارگان چگونه بخوابند؟

مادران و شیرخوارگان چگونه بخوابند؟

برای آنکه کودکان تان در خطر نباشند!

استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی قم

چاپ شده در روزنامه سپید مورخ ۱۳۹۵/۷/۱۷

اگر تاکنون تجربه‌ای از همراهی کودک خود در اتاق عمل داشته باشید، قطعا نگرانی‌های بسیاری در مورد بیهوشی و مخاطرات احتمالی آن و مسائل پیرامونی دیگر، ذهن شما را به خود مشغول ساخته و دوره پراضطرابی را برای شما پدید آورده است.

یکی از مسائل مورد توجه کارکنان درمان و از نگرانی‌ها و پرسش‌های روزمره مادران، خوابیدن با کودک (co-sleeping) و سهیم شدن در تخت او (bed sharing) است. این دو واژه معمولا به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما واقعیت این است که این دو، بیانگر مفاهیم جداگانه‌ای هستند. وقتی سخن از خوابیدن با کودک مطرح می‌شود، راه‌های متفاوتی از بودن در کنار کودک در هنگام خواب او مطرح می‌شود که لزوما به معنی سهیم شدن در تخت او نیست! به عبارت دیگر مادر می‌تواند در نزدیکی کودک خود بخوابد اما از تخت او استفاده نکند.

در جاهای مختلف دنیا باهم خوابیدن مادر و کودک به روش‌های گوناگونی انجام می‌شود، به همین دلیل مزایا و معایب آن نیز متفاوت است. برخی گونه‌های کنار هم خوابیدن، تامین کننده حفاظت فیزیکی برای کودک هستند. این حفاظت فیزیکی هم می‌تواند در برابر سرما باشد و هم می‌تواند منجر به طولانی‌تر شدن زمان شیردهی شود که خود بر بقای کودکانی که رشد آهسته‌ای دارند خواهد افزود.

باهم خوابی مادر و کودک و سهیم شدن در تخت، مدت‌هاست که به عنوان روشی برای بهبود رفتار والدین (parenting behavior) یا دلبستگی والدین (attachmenparenting) و تسهیل شیردهی شناخته شده است.

سهیم شدن در تخت و برخی انواع کنار هم خوابیدن در منابع مکتوب پزشکی سال‌های اخیر مورد چالش واقع شده و نظرات مخالف قابل‌توجهی را به خود معطوف ساخته است.

سهیم شدن تخت و مرگ و میر کودکان
نگرانی‌ها در مورد سهیم شدن تخت و افزایش مرگ و میر کودکان، به ویژه شیرخواران بیشتر ناشی از خطر خفگی مکانیکی و سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار است. از این روی، برخی نهادها در جوامع پیشرفته هرگونه باهم خوابی کودک را با افراد بزرگسال، حتی مادر، در هر شرایطی منع کرده‌اند. این نهادها حتی در مورد استاندارد نبودن ایمنی تخت بزرگسالان برای خوابیدن کودکان هم هشدار داده‌اند که این خود تبعات و مخاطرات خوابیدن کودک را در یک محیط ناامن در پی خواهد داشت. به این شرایط ناامن می‌توان مواردی را که در آنها مادر در اثر مصرف دارو یا الکل اهمیتی به وضعیت خوابیدن کودک خود نداده نیز افزود (همچنانکه می‌دانیم وضعیت خوابیده روی شکم در شیرخواران یکی از مهم‌ترین عوامل خطرسازی است که می‌تواند منجر به مرگ ناگهانی شود).

برای آنکه قدری از نگرانی مادران در مورد مرگ ناگهانی شیرخوار کاسته شود، این نکته را باید یادآور شد که دادن شیرمادر به شیرخوار با کاهش خطر مرگ ناگهانی وی همراه است، به ویژه اگر این روش، تنها روش تغذیه او در چهار ماه نخست زندگی باشد.

نگرانی دیگری که در مرگ‌های ناگهانی شیرخواران مطرح است، در مورد شیرخوارانی است که تخت خود را با مادر سیگاری سهیم می‌شوند. همین نگرانی منجر به این توصیه شده که شیرخواران تخت خود را با هیچ کدام از والدین سیگاری شریک نشوند!

گوناگونی فرهنگی
شاید یک واقعیت خوشایند برای ما این باشد که مرگ‌های ناشی از سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار در آسیایی‌ها که در آنها باهم خوابی مادر و کودک شایع است، کمتر دیده می‌شود. البته چرایی این تفاوت خود جای سخن بسیار دارد اما به همین بسنده کنیم که روش باهم خوابی مادر و کودک در فرهنگ آسیایی معمولا مخاطرات کمتری را برای شیرخوار و کودک به همراه دارد.

برای کاهش نگرانی مادرانی که عادت به خوابیدن در کنار کودک شیرخوار خود دارند، توصیه می‌شود یا از مصرف داروهای خواب‌آور پیش از خواب پرهیز کنند یا در موارد ناچاری، از خوابیدن در کنار شیرخوار خود بپرهیزند. علاوه بر این استفاده از یک بستر (تشک) سفت امنیت بیشتری را برای شیرخوار به همراه خواهد داشت تا استفاده از تشک ‌های نرم و کاناپه و تخت‌های آبی.

شاید یک دلیل برای کاهش مرگ‌های ناگهانی شیرخواران طی خواب در کنار مادر افزایش دفعات بیداری و کاهش مدت زمانی باشد که شیرخوار در مرحله سوم و چهارم خواب به‌سر می‌برد.

در هر حال خوابیدن مادر و کودک در شب قبل از عمل نیز از این قواعد مستثنی نیست.

عوامل موثر بر مرگ ناگهانی شیرخواران

عوامل مرتبط با والدین
از عوامل مرتبط با والدین که می‌تواند منجر به مرگ ناگهانی شیرخواران شود می‌توان به مصرف الکل، خستگی و چاقی آنها اشاره کرد.

یکی بودن اتاق خواب کودک و پدر و مادر وی به‌طور ثابت‌شده‌ای در کاهش خطر مرگ‌های ناشی از سندرم مرگ ناگهانی شیرخوار موثر است. شاید همین دیدگاه هم بتواند توجیهی برای بودن مادر در دوره زمانی پیرامون عمل در کنار شیرخوار خود باشد.

عوامل نوزادی
خوابیدن با شیرخوار روی تخت مشترک به ویژه در شیرخواران با سن کمتر از ۱۴-۸ هفته می‌تواند منجر به افزایش خطر مرگ ناگهانی شیرخوار شود.

شیر دادن مادر و سهیم شدن در تخت!
همراهی تنگاتنگی بین خوابیدن در کنار شیرخوار و شیردادن به وی وجود دارد، به گونه‌ای که این شیرخواران ۳ برابر طولانی‌تر از دیگر شیرخواران شب‌ها شیر مادر خود را می‌خورند. نزدیک بودن و تماس حسی شیرخوار و مادر طی خواب موجب می‌شود مادر بلافاصله متوجه آماده بودن کودک برای خوردن شیر شود و آرامش روانی و اطمینان خاطری را برای هر دو آنها از حضور یکدیگر پدید آورد.

براساس آنچه گفته شد، Academy of Breastfeeding Medicine توصیه‌هایی را به ارائه کنندگان خدمات سلامت دارد که از منظر تمهیدات مقتضی در دوره زمانی پیرامون عمل، نگاهی گذرا بر آنها خواهیم داشت.

توصیه‌ها
چون خوردن شیرمادر بهترین روش تغذیه در شیرخواران است، هر توصیه‌ای که مانع از آن شود، نیاز به ارزیابی و سبک و سنگین کردن دارد و به راحتی نباید به مادر توصیه کرد که از دادن شیر خود به کودک امتناع ورزد. تصمیم در مورد ملاحظات خاص داروهای هوشبر استفاده شده طی بیهوشی، فقط و فقط بر عهده متخصص بیهوشی است.

پرسش از شرایط فرهنگی، اقتصادی-اجتماعی، شیردهی و سایر جنبه‌های زندگی خانواده کودک، هم در آماده‌سازی بیمار برای بیهوشی و هم در مراقبت‌های پیرامون عمل دارای اهمیت خواهد بود.

چون در حال حاضر مدارک کافی برای ممانعت از هم‌خوابی مادر و کودک وجود ندارد، بهتر است در این مورد به آنها آموزش‌های کافی داده شود تا خطرات و مزایای خوابیدن را با کودک خود بدانند و بر روش‌های غیرایمن آگاه شوند و تصمیم آگاهانه‌ای در این مورد بگیرند.

اما اگر قرار شد شما به‌عنوان مادر شب‌ها با او بخوابید باید به نکاتی چند توجه بیشتری کنید:
در مورد مصرف الکل یا سیگار به پزشکان خود اطلاعات کامل و دقیقی بدهید.
اگر در خانه در کنار شیرخوار خود می‌خوابید، وضعیت خوابیدن و جای خواب خود را به‌طور کامل برای پزشک خود تشریح کنید.
هنگام خوابیدن، کودک خود را در وضعیت طاق‌باز (supine) قرار دهید.
اطمینان یابید که بستر کودک صاف و سفت است و از استفاده از رختخواب نرم اجتناب کنید.
اگر اتاق برای کودک شما سرد است، کارکنان درمانی را مطلع سازید و از پوشاندن سر بیمار با پتو و … خودداری کنید.
هرگز کودک را روی بالش یا نزدیک به آن نخوابانید.
هرگز شیرخوار خود را روی تخت بزرگسال تنها رها نکنید.
به خاطر داشته باشید که تخت بزرگسال برای استفاده کودکان طراحی نشده و برای آنها ایمن نیست.
مطمئن شوید که چیزی که هنگام خواب به یک باره روی کودک و به ویژه سر او را بپوشاند در نزدیکی وی وجود نداشته باشد.
یکی از جایگزین‌های مناسب، استفاده از یک تشک سفت روی زمین و با فاصله از دیوارها است. جایگزین دیگر استفاده از تخت‌های مجزا اما کنار هم برای کودک و مادر با سطوح متفاوت است.
خوب بخوابید!

منبع:ABM Clinical Protocol 6#: Guideline on
Co-Sleeping and Breastfeeding

*برای مشاهده این مطلب در سایت روزنامه سپید اینجا کلیک کنید.