بیهوشی و آگاهی

اگر قرار است که شما یک جراحی عمده چون تعویض مفصل زانو یا جراحی فقرات داشته باشید، به احتمال زیاد این جراحی برای شما طی بیهوشی عمومی انجام خواهد شد که انتظار می رود به عدم هوشیاری شما طی اینگونه اقدامات منجر شود. اما ندرتا بیماران طی بیهوشی عمومی، آگاه یا هوشیار می شوند در حالیکه دیگران در اتاق عمل آن ها را بیهوش می پندارند. چنین رخداد نادری آگاهی طی بیهوشی یا آگاهی با وجود بیهوشی خوانده می شود.

اجازه دهید این پدیده را همان “آگاهی” بنامیم که از “بیداری” که پدیده ای طبیعی و مورد انتظار در پایان جراحی و توقف استفاده از داروهای هوشبر است، متفاوت خواهد بود. در کتب پزشکی و آنستزیولوژی  هم برای توصیف این تجربه از واژه Awareness استفاده می شود که متفاوت از بیداری و Emergence به معنی بازگشت از بیهوشی است.

این پدیده در هر هزار مورد بیهوشی عمومی بزرگسالان تنها در یک بیمار دیده می شود. با وجود نادر بودن اما، اهمیت این رخداد به ویژه برای همان یک بیمار بسیار است و دیگر بیمارانی را که قرار است برای اقدامات جراحی، بیهوشی عمومی دریافت کنند دچار نگرانی دوچندان می کند. اجازه دهید در همین ابتدا و برای بیمارانی که دچار اضطراب شده اند خاطر نشا ن سازم که این پدیده با وجود نگران کننده بودن برای بیمار، با هیچ دردی همراه نیست؛ به عبارت دیگر با وجود آنکه بیمار آگاه می شود، اما معمولا هیچ دردی را احساس نخواهد کرد!

آگاهی طی بیهوشی نه به وضعیت بیمار پیش از بیهوشی شباهت دارد و نه آن تجربه ای است که وی در پایان جراحی و پس از بیدار شدن دارد. این دو رویداد اخیر پیش بینی شده و طبیعی هستند. همچنانکه ممکن است شما طی بیهوشی عمومی، رویا ببینید و تصور کنید که دچار آگاهی طی بیهوشی شده اید.

بیماری که طی بیهوشی آگاه می شود، چه چیزی را تجربه می کند؟

افرادی که تجربه آگاهی طی بیهوشی را دارند، سطوح مختلفی از آگاه شدن را گزارش می کنند. به عبارت دیگر این آگاه شدن، همیشه یک تجربه روشن و شفاف و کامل نیست! برخی بیماران تنها خاطرات کوتاه و گنگی دارند که به طور شفاف قابل بیان نیست. اما برخی دیگر خاطره روشنی از یک لحظه از جراحی یا پیرامون خود دارند که با واقعیت رخ داده عینا قابل تطبیق است. برخی هم یک احساس فشار را به یاد می آورند. اینکه این تجربه تا چه اندازه ناخوشایند باشد و در زندگی فرد اختلال ایجاد کند به خود او و به رخداد اتفاق افتاده بستگی خواهد داشت. برخی از این بیماران از مشاوره پس از جراحی به منظور کمک به سازگاری با احساس گیجی یا اضطراب پیش آمده، سود می برند.

حدود ۴۰ سال پیش، آگاهی طی بیهوشی در یک تا دو بیمار از هر ۱۰۰ مورد رخ می داد؛ اما امروزه این پدیده نادرتر شده و تنها در یک تا دو بیمار از هر ۱۰۰۰ مورد دیده می شود که دلیل این کاهش قابل توجه، پیشرفت هایی است که در مراقبت های بیهوشی رخ داده است. متخصصین بیهوشی با این وجود متعهد به کاهش بیشتر همین شیوع اندک هستند و به این منظور پژوهش های بسیاری در حال انجام است.

آگاهی طی بیهوشی به چه دلیلی رخ می دهد؟

برای رخداد آگاهی طی بیهوشی دلایل متعددی می تواند وجود داشته باشد. هر فردی پاسخی متفات در برابر دوز پیش فرض دارو یا داروهای هوشبر داده شده به وی خواهد داشت. در برخی جراحی های پرخطر یا اورژانس چون تروما (تصادفات و ..)، جراحی قلب یا زایمان به روش سزارین و یا زمانی که بیمار دچار اختلالات طبی متعدد است، استفاده از دوزهای استاندارد داروهای هوشبر می تواند برای بیمار زیانبار باشد. از این روی در چنین مواردی برای حفظ ایمنی بیمار و پرهیز از مخاطرات، گاه از دوزهای کمتر هوشبرها استفاده می شود که خود می تواند دلیلی برای آگاهی بیمار طی بیهوشی باشد.

دستیابی به طراز دقیق بیهوشی مورد نیاز بیمار مستلزم مهارت و تجربه زیاد متخصص بیهوشی است و این مهم خود یکی از دلایلی است که توصیه می شود مراقبت بیهوشی توسط یک پزشک متخصص ارائه شود که در جنبه های دیگری چون مراقبت های ویژه و درد نیز تبحر و دانش کافی دارد. متخصصین بیهوشی و مراقبت های ویژه با بیش از ۷ سال تحصیل در رشته طب عمومی و سپس ۴ سال در رشته تخصصی آنستزیولوژی با ساعت ها تجربه کار بالینی بی تردید می توانند تضمین کننده ایمنی بیماران و کیفیت بالای مراقبت های آن ها طی جراحی های گوناگون و پس از آن باشند.

چگونه می توان شانس آگاهی طی بیهوشی را کاهش داد؟

به طور معمول پیش از جراحی های انتخابی (غیر اورژانس) متخصصین بیهوشی اقدام به ارزیابی بیماران می کنند. در این ارزیابی های ابتدایی معمولا از تجربه های پیشین بیمار از بیهوشی پرسیده می شود. این فرصت می تواند فرصت مغتنمی برای بیماران به منظور مطرح کردن دل نگرانی ها و پرسش هایی باشد که برای آن ها در ارتباط با بیهوشی مطرح می شود. به ویژه اگر پیش تر بیمار در تجارب قبلی خود آگاهی طی بیهوشی داشته باشد این مصاحبه و این ملاقات می تواند به کاهش نگرانی ها و نیز کاهش شانس تکرار این رخداد کمک کند. متخصصین بیهوشی در ارزیابی های پیش از عمل در مورد داروهای مصرفی شما خواهند پرسید؛ این داروها شامل داروهای نسخه شده، داروهای غیرنسخه ای و داروهای گیاهی می شوند. طبیعی است که بیمار باید در مورد هر گونه سوء مصرف دارویی یا الکل نیز اطلاعات دقیقی به پزشک خود بدهد؛ چرا که هر یک از این موارد می تواند خطر فزاینده ای برای بیهوشی به همراه داشته باشد و دانستن آن ها خطر بیهوشی را خواهد کاست. همه این اطلاعات کمک خواهند کرد که پزشک متخصص بیهوشی و مراقبت های ویژه بتواند بهترین و کم خطرترین مراقبت را برای بیمار فراهم کند و خطرات بیهوشی شامل آگاهی طی بیهوشی را کاهش دهد.

و اما در مورد نقش انجمن آنستزیولوژی و مراقبت های ویژه ایران

هر روز در بیمارستان ها، مراکز پزشکی، مراکز جراحی سرپایی و مطب های پزشکان در سرتاسر این سرزمین پزشکان متخصص بیهوشی و مراقبت های ویژه که عضوی از خانواده بزرگ انجمن آنستزیولوژی و مراقبت های ویژه ایران هستند مراقبت های بیهوشی را با بالاترین کیفیت و کم ترین خطر برای بیماران فراهم می کنند. در این گذر انجمن علمی آنستزیولوژی و مراقبت های ویژه نیز نقش مهمی در تداوم روزآمدی آنستزیولوژیست ها به منظور ارائه خدمات مراقبتی بهتر به بیماران دارد و در یک ارتباط دوجانبه می کوشد تا با افزایش آگاهی جامعه، قدم دیگری در راستای بهتر شدن کیفیت خدمات درمانی ارائه شده به بیماران بردارد.

دکتر رضا امین نژاد
متخصص بیهوشی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی قم

0 نظر

پاسخ دهید

Want to join the discussion?
می خواهید در گفتگو ها شرکت کنید؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *